نکاتی در مورد بند ناف نوزاد و مراقبت از آن

نوزادان مواد غذایی و اکسیژن را در رحم مادرشان از طریق جفت دریافت می‌کنند که به دیوارۀ داخلی رحم متصل است. جفت نیز توسط بند ناف به یک شکاف در شکم نوزاد متصل است و با او ارتباط دارد. پس از به دنیا آمدن نوزاد، بند ناف طی یک عمل بدون درد از قسمت نزدیک به بدن نوزاد قطع و یک گیره به آن متصل می‌شود که باعث وصل بودن انتهای ریشهٔ بند ناف به بدن کودک است. در این مطلب با زمان افتادن ریشهٔ بند ناف نوزاد، مراقبت‌های بعد از آن و موارد ضروری نیازمند مراجعه به پزشک در مورد بند ناف نوزادان آشنا خوهید شد.

زمان افتادن بند ناف نوزاد

ریشهٔ بند ناف معمولاً بعد از گذشت هفت تا ۲۱ روز پس از تولد خشک می‌شود و از بدن نوزاد جدا خواهد شد. این جدا شدن باعث ایجاد زخم کوچکی می‌شود که آن هم بعد از چند روز برطرف خواهد شد. هنگامی که ریشهٔ بند ناف جدا می‌شود، ممکن است مقدار کمی خون در پوشک نوزاد مشاهده کنید که امری طبیعی است. گاهی با جدا شدن ریشهٔ بند ناف مقداری مایع شفاف یا زرد رنگ از محل آن بیرون می‌آید یا مقداری گوشت مرده نیز ممکن است در محل آن باقی بماند که خود به‌ خود برطرف می‌شود. گاهی نیز ممکن است نیاز داشته باشد تا توسط پزشک نوزادتان از بین برود. به‌طورکلی این اتفاق مهمی نیست و به دلیل وجود نداشتن رگ‌های عصبی در آن، انجام هر کاری توسط پزشک در این قسمت، بدون درد است.

مراقبت‌های درست از بند ناف

کارها و نکاتی برای مراقبت‌ از ریشهٔ بند ناف نوزاد تا زمان افتادن آن وجود دارد. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:

• ریشهٔ بند ناف را تمیز و خشک نگه دارید، اما با هیچ ماده‌ای آن را تمیز نکنید.
• پوشک را به شکلی ببندید که از این ریشه فاصله داشته باشد.
• برای خشک نگه داشتن ریشهٔ بند ناف، پوشک را زیر ناف ببندید.
• تا وقتی این ریشه نیفتاده است، نباید نوزاد را در آب غوطه‌ ور کرد.
• به جای غوطه‌ ور کردن نوزاد در وان آب، می‌توانید او را با یک اسفنج نرم مخصوص نوزاد تمیز کنید.
• در هوای گرم، فقط یک پوشک مناسب و یک بلوز راحت تن کودک کنید تا هوا بتواند جریان یابد و بند ناف برای افتادن خشک شود.
• قبل از افتادن بند ناف، بهتر است لباس‌هایی را که باعث زیاد گیر کردن به بند ناف می‌شود تن نوزاد نکنید.
• هرگز سعی نکنید بند ناف را از بدن نوزاد جدا کنید؛ حتی زمانی که به نظر می‌رسد فقط به یک مو بند است.
• اقدام به کندن بند ناف ممکن است باعث خونریزی شود.
• کمی ترشح از بند ناف طبیعی است. این مایع معمولاً از ریشه ترشح می‌شود و باید به سادگی پاک شود.
• برای تمیز کردن بند ناف از الکل، بتادین یا ضدعفونی‌کننده‌های دیگر استفاده نکنید تا بند ناف در زمان معمول خودش بیفتد و دیگر خطر عفونت نیز وجود نداشته باشد.

بر اساس بسیاری از تحقیقات، بند ناف‌ نوزادان، بدون تمیز کردن توسط هر مادۀ دیگری، سریع‌تر از یک بند ناف‌های‌ تمیزشده با الکل می‌افتد، زیرا مواد ضدعفونی‌کننده باعث می‌شود باکتری‌های مفید پوست نوزاد که به افتادن بند ناف کمک می‌کند، کشته شوند و افتادن بندناف به تأخیر بیفتد.

موارد نیازمند مراجعه به پزشک

در صورت وجود و مشاهدۀ هر کدام از موارد زیر لازم است با پزشک تماس بگیرید:

• اگر پس از گذشت چهار هفته از تولد نوزاد، ریشهٔ بند ناف نیفتاد.
• پوست اطراف ریشهٔ بند ناف قرمز یا متورم باشد.
• بند ناف بوی نامطبوع و بد یا ترشحات زرد رنگ زیاد داشته باشد.
• وقتی پوست کنار ریشه را لمس می‌کنید و کودکتان گریه ‌می‌کند.
• اگر بین دو بار زمان تمیز کردن بند ناف، میزان ترشح جمع‌شده زیاد بود.
• قبل یا بعد از افتادن ریشه، خونریزی زیاد وجود داشته باشد.

زمانی که بند ناف می‌افتد ممکن است خونریزی خفیفی از ناحیۀ ناف ایجاد شود که جای نگرانی نیست و خود به‌ خود قطع می‌شود، اما درصورتی‌ که قبل یا بعد از افتادن ریشهٔ بند ناف، هر وقت شما یک قطره خون را پاک کرید و باز قطرۀ دیگری ظاهر شد، باید سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید، زیرا این اتفاق ممکن است نشانۀ خونریزی باشد.

بعد از افتادن بند ناف نوزاد چه باید کرد؟

بند ناف نوزاد بعد از تولد خشک می‌شود و می‌افتد، اما هنوز به مراقبت نیاز دارد تا عفونت نکند.اما مهمترین اقداماتی که والدین باید بعد از افتادن بند ناف نوزاد انجام بدهند، چیست؟

بعد از افتادن بند ناف نوزاد چه کنیم؟

برای اینکه ناف نوزاد بعد از افتادن بند ناف عفونت نکند بهتر است به این موارد توجه کنید:

• پدیده ای به نام ناف برجسته، ناف بعضی از نوزادان بعد از اینکه بند ناف میفتد بدون دردسر بهبود پیدا می کند اما در بعضی از آنها بعد از افتادن بند ناف ممکن است زمان بهبود و التیام جای بند ناف، کمی طولانی شود و سطح پوست نازک، کمی برجسته و زبر شود که به این حالت گرانولاسیون گفته می شود. این پوست نازک باید تمیز و خشک نگهداری شود.اگر این قسمت به طور کامل خشک نگهداری شود، به مرور زمان روی آن پوسته یا دلمه ای بسته می شود و کاملا التیام پیدا می کند.
• بعد از افتادن ناف به هیچ وجه نباید روی آن را پانسمان کنید یا با پارچه یا ناف بند ببندید.
• تا یک ماه بعد از افتادن ناف نوزاد بهتر است او را در وان حمام نکنید.
•  بعد از حمام جای بند ناف را، با پنبه هیدروفیل استریل، به طور کامل خشک کنید.
• پوشک نوزاد را طوری ببندید که پایین تر از حد ناف قرار باشد تا ادرار و مدفوع به آن ناحیه نرسد.

خون‌ریزی بند ناف نوزاد چه زمانی طبیعی است؟

بعد از افتادن بند ناف نوزاد ممکن است تا یکی دو هفته خونریزی داشته باشد. البته اگر بند ناف نوزاد کمی خون‌ریزی داشته باشد این خون‌ریزی طبیعی است. زمانی که ریشهٔ بند ناف جدا می‌شود، ممکن است مقدار کمی خون در پوشک نوزاد ببینید که طبیعی است. البته گاهی هم با جدا شدن ریشه بند ناف مقداری مایع شفاف یا زرد رنگ از محل آن بیرون می‌آید یا ممکن است مقداری گوشت مرده در محل آن باقی بماند که خوبه‌خود برطرف می‌شود. خونریزی چند قطره ای ممکن است تا دو هفته پس از افتادن بند ناف نوزاد در لباس و پوشک او دیده شود. اما اگر بعد از حمام کردن نوزاد یا عوض کردن پوشک متوجه خونریزی زیاد شدید، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. قبل از رسیدن به پزشک یک گاز پانسمان را روی ناف نوزاد بگذارید و یک لباس نخی به او بپوشانید.

۸ نکته برای مراقبت از بند ناف نوزاد

بند ناف نوزاد پل ارتباطی مادر و کودک است. بند نافی که میانجی نوزاد و جفت است، باعث زندگی و رشد جنین می‌شود و می‌تواند با پیچیدن به دور جنین برایش ایجاد خطر کند. با تولد نوزاد این پل ارتباطی قطع می‌شود اما هنوز هم بند ناف یک عضو از بدن نوزاد شماست که باید در مراقبت از آن بکوشید تا هنگامی که زمانش رسید برای همیشه از بدن او جدا شود. 

در مورد نگهداری و مراقبت از بند ناف در طول پروسه جدا شدن آن از دکتر بهروز عرب‌پور، متخصص اطفال می‌پرسیم و او توضیح می‌دهد: وقتی نوزاد به دنیا می‌آید برای زندگی در محیط بیرون از رحم دیگر به جفت و بند ناف وابسته نیست به همین دلیل بند ناف از جفت جدا شده و نوزاد به دنیای جدید وارد می‌شود.
بند ناف یک لوله باریک سبزرنگ است که با یک گیره بسته با فاصله کمی از بدن نوزاد بسته می‌شود و ادامه آن جدا می‌شود تا به مرور زمان این لوله خشک شود و به رنگ قهوه‌ای تیره درآید و خودش جدا شود. یکی از مسائلی که مادران باید به آن توجه داشته باشند این است که بند ناف باید خودش از بدن جدا شود و نباید آن را دستکاری کرد یا اینکه خودتان با تصور شل شدن آن اقدام به جداسازی کنید.

پروسه افتادن بند ناف به طور متوسط ۱۰ روز به طول می‌انجامد اما حتی مواردی دیده شده که تا ۲۱ روز بعد از تولد نیز زمان برده است. در این مدت چند نکته وجود دارد که مادران باید به آنها توجه کنند:
۱. مهم‌ترین موضوعی که همیشه به مادران تاکید می‌کنیم این است که مراقب باشند بند ناف نوزاد زیر پوشک قرار نگیرد زیرا در این صورت ممکن است با ادرار و مدفوع بچه آلوده نشود.
۲. حمام روزانه نوزاد خیلی در سلامت بچه و جلوگیری از عفونت ناف تاثیر دارد. این تصور که نباید نوزاد را تا افتادن ناف آن حمام کرد، تصور غلطی است.
۳. ممکن است اطراف ناف مقداری ترشحات دیده شود که این مساله طبیعی است و جای نگرانی ندارد. 
۴. عفونت بند ناف به صورت تب و قرمزی پوست شکم اطراف ناف خودش را نشان می‌دهد. اگر نوزاد عفونت بند ناف یا همان omphalitis داشته باشد باید بستری شود تا تحت مراقبت قرار گیرد. اما کمی قرمزی در ناحیه بیرون زائده ناف طبیعی است.
۵. بند ناف نوزاد باید در عرض حداکثر سه هفته بیفتد و اگر بیشتر از این مدت روی بدن او باقی بماند ممکن است به دلیل یکسری از بیماری‌های خاص باشد. در این شرایط بهترین کار مشورت با متخصصان اطفال است.
۶. برخی از نوزادان با بیماری یا مشکلات عفونی به دنیا می‌آیند و دکتر ناگزیر برای آنها آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. مصرف این داروها در این دسته از نوزادان موجب می‌شود که افتادن بند ناف آنها به تاخیر بیفتد.
۷. مکانیسم افتادن بند ناف به صورت تکثیر باکتری‌های اطراف آن است. به همین خاطر نباید به بند ناف الکل و بتادین بزنیم زیرا با این کار افتادن بند ناف را به تاخیر می‌اندازیم.
۸. حتی‌الامکان اطراف ناف نوزاد را تمیز و خشک نگه دارید.

بند ناف نوزاد را نبرید

به نقل از  باشگاه خبرنگاران: مطالعه‌ای که در مجله journal Pediatrics منتشر شده بود نشان داد که به تاخیر انداختن بریدن بند ناف برای دو دقیقه به تکامل بهتر نوزادان در چند روز اول زندگی کمک می کند.

در حال حاضر سازمان جهانی بهداشت توصیه می کند که بند ناف نوزادان را با با دست کم یک دقیقه تاخیر ببندید.

 دکتر هایک رابع از دانشکده پزشکی ساسکس در انگلیس که این مطالعه را انجام داده است می گوید: مدارک در حال افزایشی وجود دارد که نشان می دهد تمامی نوزادان چه آنهایی که به موقع به دنیا می آیند و چه آنهایی که زودتر از موعد دنیا می آیند، از دریافت خون اضافی از جفت در لحظه تولد منفعت می برند.

وی توضیح می دهد اگر تاخیری در بستن بند ناف ایجاد شود نوزاد خون بیشتری از جفت دریافت می کند که در نتیجه حجم خون نوزاد را تا یک سوم افزایش می دهد. این خون اضافی میزان ذخیره آهن را افزایش می دهد که در نتیجه به تکامل مغز کمک می کند.

دریافت خون اضافی در لحظه تولد به نوزاد کمک می کند تا بهتر خود را به تغییر زندگی از رحم که در آنجا همه چیز از طریق جفت و مادر برای وی تهیه می شود با جهان خارج وفق دهد.

عفونت بندناف نوزادان

قرمزی و تورم اطراف بندناف مهم‌ترین علائم عفونت بندناف نوزادان است و اگر تشخیص و درمان آن بموقع انجام نشود، عفونت وارد خون نوزاد می‌شود.

عفونت بندناف یکی از عفونت‌های دوران نوزادی است و ترشحات زردرنگ و التهاب بندناف از دیگر علائم عفونت آن است.

بازی با بندناف مهم‌ترین عامل بروز عفونت است همچنین باورهای غلطی در برخی خانواده‌ها مبنی بر خمیر گرفتن بندناف و مالیدن بندناف با بعضی از روغن‌ها وجود دارد که موجب عفونت در بندناف نوزاد می‌شود.
اگر تورم و قرمزی در بندناف دیده شد، باید فورا به پزشک مراجعه کرد چرا که این نوع از عفونت در نوزادان بسیار مهم است و غیر از درمان موضعی و ضدعفونی، نوزاد باید بستری و تزریق آنتی‌بیوتیک ریوی صورت گیرد تا علائم عفونت بهبود پیدا کند.اصولا تا ۵ روز بعد از تولد، بند ناف می‌افتد اما ممکن است این کارگاه تا یک ماه نیز به‌طول انجامد؛ اگر بند ناف تا یک ماه بعد از تولد نیفتاد این امکان وجود دارد که نوزاد دچار بیماری نقص ایمنی باشد که این مساله زیاد شایع نیست.

در صورتی که تشخیص و درمان عفونت بندناف بموقع صورت نگیرد عفونت وارد خون نوزاد می‌شود که عفونت استخوان و مفاصل را نیز به دنبال خواهد داشت.

عفونت بندناف چه علائمی دارد؟

بندناف در دوران جنینی رابط مادر و جنین درون رحم است. بعد از تولد دیگر بندناف لازم نیست و بریده میشود و گیره‌ای به آن بسته میشود که در نهایت به شکل یک قلاب کوچک باقی میماند.
در بیشتر موارد بندناف خشک شده و طی چند هفته اول زندگی می افتد اما گاهی اوقات شاهد عفونت بندناف هستیم. عفونت بندناف باعث میشود ناحیه اطراف آن متورم، ملتهب، قرمز یا لکه شود. ممکن است ترشحات ابری در این ناحیه دیده شده و تغییر رنگ داده و بوی بد ایجاد کند. حتی این امکان وجود دارد که در عفونت بندناف شاعد خونریزی جزئی هم باشیم.

نحوه تشخیص عفونت بندناف

طبیعی است که بندناف جای زخم ایجاد کند. حتی ممکن است در زمانی که آماده افتادن است اطراف ناحیه خونریزی مختصری بروز کند. اما این خونریزی خفیف بوده و به محض اینکه فشار برداشته می‌شود، قطع میشود.
در حالی که خونریزی جزئی طبیعی است و معمولا هیچ نگرانی ندارد علائم عفونت بندناف ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پوست قرمز، تورم، گرمی و حساسیت در اطراف بندناف
• عفونت (مایع مایل به سبز) که از پوست اطراف بندناف بیرون می‌زند و بوی بدی از بندناف ساطع می‌شود.
• تب
• نوزاد خواب آلود

چه زمان به پزشک مراجعه کنید؟

بندناف دسترسی مستقیم به جریان خون دارد بنابراین حتی یک عفونت خفیف میتواند به سرعت جدی شود. هنگامی که عفونت وارد جریان خون شود و گسترش یابد به آن سپیس میگویند که میتواند آسیب جدی به ارگانها و بافتهای بدن وارد کند.
در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق در مورد عفونت بندناف بلافاصله باید به متخصص کودکان مراجعه کنید. عفونت بندناف تا حدود ۱۵ درصد احتمال کشندگی دارد بنابراین حتما یک اورژانس پزشکی به حساب می‌آید.
نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری برای عوارض ناشی از عفونت بندناف هستند چون سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند.

درمان عفونت بندناف

برای تعیین مناسبترین روش درمانی برای عفونت بندناف فرزندتان پزشک معمولا از یک سواب از منطقه آلوده استفاده میکند و این سواب را در آزمایشگاه بررسی میکند تا علت عفونت شناسایی شود. زمانی که علت مشخص شود میتواند با آنتی بیوتیک درمان را انجام داد. زمانی که علت مشخص شود درمان تا حد زیادی به میزان عفونت بستگی دارد. برای عفونت‌های جزئی پزشک ممکن است استفاده از پماد آنتی بیوتیک روی پوست اطراف بندناف را تجویز کند. نمونه‌ای از عفونت جزئی یعنی وجود مقدار کمی چرک اطراف پوست بندناف. عفونتهای جزئی در صورت عدم درمان ممکن است جدیتر شود بنابراین مهم است که هر وقت مشکوک به عفونت بندناف شدید، به پزشک مراجعه کنید.
برای عفونت‌های جدی‌تر احتمال بستری در بیمارستان و استفاده از آنتی بیوتیک وریدی وجود دارد. نوزادانی که آنتی بیوتیک وریدی دریافت می‌کنند معمولا تا ۱۰ روز باید به درمان ادامه دهند و سپس آنتی بیوتیک خوراکی دریافت کنند.
در برخی موارد عفونت نیاز به تخلیه و جراحی دارد. اگر عفونت باعث از بین رفتن بافت شود شاید نوزاد نیاز به جراحی برای برداشتن سلولهای مرده داشته باشد.

مدت زمان بهبود عفونت بندناف

زمانی که عفونت خیلی سریع تشخیص داده شود، نوزادان طی دو هفته کاملا بهبود پیدا میکنند. اما آنها در صورت دریافت آنتی بیوتیک وریدی باید در بیمارستان بستری شوند. اگر نوزاد برای تخلیه عفونت جراحی شود ممکن است پانسمان شده و گازی روی آن قرار گیرد که عفونت را تخلیه کند. هنگامی که تخلیه متوقف شد گاز جدا شده و زخم بهبود پیدا میکند.

چطور میتوان از بندناف مراقبت کرد؟

مهمترین اقدام تلاش برای خشک نگهداشتن بندناف و قرار گرفتن آن در معرض هوا برای جلوگیری از عفونت است. طبق تحقیقات انجام شده مراقبت از بندناف یک روش ایمن، آسان و موثر برای جلوگیری از عفونت بندناف در نوزادان سالم است.

نکات مهم در مراقبت از بندناف

• قبل از دست زدن به بندناف، دستان خود را بشویید.
• تا حد امکان از خیس شدن بندناف خودداری کنید. از دستمال مرطوب مخصوص برای تمیز کردن کودک استفاده کنید تا زمانی که بندناف بیفتد و تلاش کنید اطراف بندناف با این دستمال برخورد نکند.
• اگر بندناف خیس شد با حوله تمیز و نرم به آرامی آن را خشک کنید.
• پوشک نوزاد باید زیر بندناف بسته شود تا زمانی که بندناف بیفتد. این کار به جریان هوا و خشک شدن بندناف کمک می‌کند.
• با قرار دادن کودک برهنه در برابر سینه و تماس پوست با پوست، نوزاد میتواند در معرض باکتریهای طبیعی پوست قرار بگیرد و احتمال عفونت بندناف در این نوزاد کم شود.
• تغذیه با شیر مادر به شما امکان میدهد که آنتی بادیهای مفید به کودک منتقل شده و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد شود.