دانستنی های ماسک های تنفسی

این راهنما که توسط گروه عوامل شیمیایی و سموم مرکز سلامت محیط و کار با همکاری گروه بهداشت حرفهای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی آبادان تهیه شده است توصیه های لازم را در مورد استفاده از ماسک های پزشکی در جامعه،محل کار، خانه، مراکز بهداشتی و درمانی و در مناطقی که شیوع بیماری ناشی از طغیان جهانی کروناویروس گزارش شده است را ارائه می نماید. بر اساس اطلاعات موجود و در دسترس، نحوه انتقال انسان به انسان این ویروس از طریق قطرات تنفسی یا تماس است.
اندازه این ویروس بین 80 تا 160 نانومتر می باشد که این موضوع می تواند در انتخاب ماسک و وسایل حفاظت تنفسی مناسب کمک کننده باشد. هر شخصی که با فرد دارای علائم تنفسی (مثلاً عطسه، سرفه و غیره)در تماس نزدیک (تا فاصله دو متری) قرار بگیرد در معرض خطر مواجهه با ذرات تنفسی عفونی بالقوه است.

دامنه کاربرد

با توجه به این که نحوه انتشار کرونا ویروس به شکل هوابرد می باشد و از سویی دیگر انتقال ویروس از طریق هوای معمولی تا کنون تأیید نشده است لذا الزامی جهت استفاده از ماسک های N95 و FPP2 برای افراد سالم و عموم مردم وجود ندارد و راهنمای حاضر با تأکید بر الزام استفاده از ماسک های مذکور جهت گروههای حساس شغلی از جمله متخصصان علوم پزشکی و درمانی، بهداشت عمومی، پیشگیری و کنترل عفونت، کارشناسان بهداشت حرفه ای، بهداشت محیط، مدیران مراقبت های بهداشتی، کارمندان مراقبت های بهداشتی و کارکنان خدمات بهداشتی درمانی در نظر گرفته شده است.

انواع ماسک های تنفسی

ماسک های پزشکی

این نوع ماسکها از انتشار عفونت بین بیمار و پرسنل بهداشتی- درمانی پیشگیری میکنند. این نوع ماسک ها به طور معمول در شرایط عادی استفاده می شوند نه در مناطق با طغیان و شیوع بالای یک بیماری واگیر تنفسی. البته در هنگام شیوع بیماری جهت کنترل انتشار بیماری در افراد عادی نیز کاربرد دارد. این نوع ماسک ها با صورت به طور کامل متناسب نبوده و هنگام دم میزان زیادی از هوای آلوده میتواند از فضای بین ماسک و صورت وارد ریه فرد شود. این ماسک ها میبایست پس از استفاده در بسته های پلاستیکی بسته و دفع شوند. لازم به ذکر است که با توجه به ماهیت این نوع ماسک ها (نشتی بسیار زیاد از کناره های ماسک) تست نشتی برای آنها طراحی نشده است. لذا در صورت ضرورت و حساسیت میتوان از ماسک های N95 جراحی یا  FFP2 استفاده نمود. ماسک های جراحی یا مراقبتهای بهداشتی صاف یا چین دار هستند و بند آنها به دور سر بسته می شود. در صورت پوشیدن ماسک های پزشکی، استفاده و دفع مناسب برای اطمینان از مؤثر بودن آنها و جلوگیری از افزایش خطر انتقال ناشی از استفاده نادرست و دفع ماسک ها ضروری است.

اطلاعات زیر جهت کاربرد ماسک ها در محیط های انجام مراقبت بهداشتی توصیه می شود:
1 . ماسک جراحی باید دارای مقاومت زیاد در برابر مایعات و قابلیت تنفس مناسب باشد و هنگام تنفس درون دهان فرو نرود.
2 . ماسک را با دقت روی صورت قرار دهید تا دهان و بینی را بپوشانید و کاملاً گره بزنید یا محکم کنید تا هرگونه شکاف بین صورت و ماسک به حداقل برسد.
3 . هنگام استفاده، از لمس کردن ماسک خودداری کنید.

4 . ماسک را با استفاده از تکنیک مناسب جدا کنید (یعنی جلو ماسک را لمس نکنید بلکه بند آن را از پشتجدا کنید).
5 . دستها را بعد از برداشتن ماسک یا هر زمان که سهوا ماسک خود را لمس کردید (اگر ماسک به وضوح آلودهباشد)، با استفاده از مایع ضد عفونی کننده حاوی الکل یا صابون و آب تمیز کنید.
6 . ماسک ها را به محض مرطوب یا خیس شدن با ماسک تمیز و خشک جدید جایگزین کنید.
7 . از ماسک های یکبار مصرف دوباره استفاده نکنید.
8 . ماسک های یکبار مصرف را بعد از هر بار مصرف و بلافاصله پس از جدا کردن آنها دور بیندازید.
نکته 1 : ماسک های جراحی ساده قابلیت فیکس شدن ندارند.

 ماسک های N95 و FFP2

این ماسک ها میبایست به طور کامل روی صورت بچسبد، نشتی نداشته باشند و آزمون نشت بندی هر بار قبل از استفاده انجام شود. این ماسک ها فرد را در برابر گرد و غبار، میست، فیوم، و بیو آئروسول محافظت می کند. ماسک های N95 حداقل 95 درصد ذرات معلق با اندازه 3 / 0 میکرون را حذف میکند. ماسک های FFP2 از نظر حفاظتی حداقل 94 درصد ذرات معلق را حذف میکند. ماسکهای N95 در برابر مواد روغنی مقاوم نمی باشند اما ماسکهای FFP2 مقاوم می باشند. محافظت تنفسی در قالب ماسک های گرد و غبار یکبار مصرف در سه رتبه تنفس قرار می گیرد: FFP1, FFP2, and FFP3 .
نکته 1 : FFP مخفف ” Filtering Piece Face ” است و شماره آن میزان سطح محافظت را نشان می دهد.

نکته 2 : سوپاپ روی ماسک (مانند تصویر) به منظور تسهیل خروج هوای بازدمی از سوپاپ به جای کنارههای ماسک می باشد. عموما سوپاپ روی ماسک با فیلتر اشتباه گرفته میشود.
نکته 3: استفاده از این نوع ماسک برای بیماران مبتلا به کووید- 19 و افراد مشکوک به این بیماری و همچنین کادر درمان ممنوع است. در هنگام دم هوا از بدنه ماسک فیلتر می شود و در هنگام بازدم هوا بدون عبور از بدنه ماسک از دریچه یا سوپاپ خارج می شود.

 تعریف واژهها در استفاده از ماسک N95 :

ماسک یا رسپیراتور N95 : ماسک در صورتی که به نحو صحیح تست شده و روی صورت فیکس شود از عبور حداقل 19 درصد ذرات هوابرد با اندازه 3 / 0 میکرون جلوگیری می کند .
استفاده طولانی مدت از ماسک: به معنی استفاده از یک ماسک N95 برای تماس نزدیک با چند بیماراست، بدون اینکه در فاصله مواجهات با بیماران، ماسک تعویض شود. در زمانی می توان از این روش استفاده کرد که چندبیمار با یک پاتوژن مشترک دچار عفونت تنفسی بوده و در یک مکان مثل اتاق انتظار یا بخش نگهداری می شوند. این روش در زمان طغیان عفونت های بیمارستانی یا پاندمی ها استفاده می شود.

استفاده مجدد از یک ماسک: به معنی استفاده از یک ماسک N95 برای چند بار مواجهه با بیماران توسط یک نفر کاربر است. در این مورد در فاصله مواجهات ماسک برداشته شده، در محل مناسب نگهداری شده و قبل از مواجهه بعدی پوشیده می شود .

نکات مهم در استفاده از ماسک N95 :

نکات مهم دراستفاده طولانی مدت ازماسک N95 :

در صورتی که استفاده طولانی مدت از ماسک N95 مد نظر است، الزم است به نحو مقتضی از آلودگی ماسک پیشگیری شود. باید به کارکنان آموزش داد که از لمس غیرضروری ماسک خودداری کنند، رعایت بهداشت دست از نکات بسیار مهم است که باید توصیه اکید شود، پوشیدن و خارج کردن صحیح وسایل حفاظت فردی باید آموزش داده شود. الزم است که مراکز درمانی، خط مشی های کتبی در خصوص استفاده صحیح از ماسک N95 داشته باشند. این خط مشی ها حداقل باید شامل موارد ذیر باشد :

بعد از انجام پروسیجرهای تولید کننده آئروسل انتوباسیون، ساکشن اندوتراکیال، برونکوسکوپی و… ماسک را دور بیندازید .
اگر ماسک آلوده به خون و سایر ترشحات بدن بیمار است آن را دور بیندازید .
بعد از مراقبت نزدیک و لمس بیمار مبتلا به عفونت، ماسک را دور بیندازید .
حتی االامکان از آلودگی سطحی ماسک جلوگیری کنید با استفاده از شیلد صورت بر روی ماسک N95 ،استفاده از یک ماسک جراحی روی ماسک N95 ،پوشاندن دهان و بینی بیمار با ماسک جراحی و …
قبل و بعد از لمس یا تنظیم ماسک N95 ،دست خود را با آب و صابون شستشو داده یا با مایع الکلی هندراب کنید .
اگر ماسک دچار آسیب فیزیکی مثل شل شدن نوارهای کشی، عدم فیکس مناسب ماسک روی صورت،شکسته شدن قطعه فلزی روی بینی و… شده، آن را دور بیندازید .
اگر ماسک N95 بطور واضح آسیب دیده یا تنفس کردن از درون آن سخت است، آن را دور بیندازید.

نکات مهم دراستفاده مجدد از ماسک N95:

در صورتی که کارخانه سازنده، تعداد دفعات مجاز استفاده از ماسک N95 را مشخص نکرده است، پیشنهاد می شود برای رعایت ایمنی کارکنان و بیماران، هرماسک بیشتراز 5 مرتبه استفاده نشود. در هنگام استفاده مجدد از ماسک N95 ، علاوه بر رعایت نکات فوق، به نکات مهم ذیل نیز توجه بفرمایید :
– در بین دفعات استفاده، ماسک N95 را داخل یک زیپ کیپ یا کیسه کاغذی تمیز نگهداری کنید. برای اجتناب از انتقال عفونت، ماسک ها را طوری نگهداری کنید که همدیگر را لمس نکنند. اسم کاربر را بطور واضح روی ماسک یا جعبه آن بنویسید. ظرف محتوی ماسک باید یکبار مصرف بوده و یا قابل شستشو باشد و بطور منظم شسته شود .

– از لمس سطح داخلی ماسک اجتناب شود. در صورت لمس اتفاقی سطح داخلی ماسک، بهداشت دست را رعایت کنید .
– قبل از پوشیدن یا تنظیم ماسک N95 که قبل پوشیده شده است، دستکش تمیز غیراستریل پوشیده و بعد از پوشیدن یا تنظیم، دستکش را دور بیندازید .
– از استفاده از ماسک N95 بطور مشترک توسط کارکنان اکیدا اجتناب شود.
این راهنمای اختصاصی برای کلیه شاغلین و افراد در تماس با بیماران مشکوک ومبتلا به ویروس کرونا در نظرگرفته شده است؛ جهت کسب اطلاعات عمومی و تخصصی بیشتر به سایر راهنماها نظیر محیط های اداری، مرکز خدمات بهداشتی، وسایل حفاظت فردی، مشاغل و محیط های خاص مراجعه کنید.

نحوه استفاده از ماسک تنفسی

به طور کلی برای استفاده صحیح از ماسک ها باید مراحل زیر را انجام دهید:
دست هایتان را بشویید: قبل از اینکه، به ماسک دست بزنید، باید دستهایتان تمیز باشند . آنها را با آب و مایع دستشویی بشویید .
از سالم بودن ماسک مطمئن شوید: وقتی یک ماسک تنفسی جدید تهیه کردید، قبل از استفاده، باید از سلامت آن اطمینان حاصل کنید .
بررسی کنید که هیچ سوراخ و منفذی روی ماسک نباشد .
 ماسک را روی صورتتان قرار دهید: تعداد زیادی ماسک تنفسی در بازار وجود دارد. با توجه به نوع و شکل آن، میتوانید ماسک مناسب را انتخاب و
استفاده کنید نحوه پوشیدن ماسک در تصویر شماره 2 و 4 آمده است.
 گیره بینی ماسک را تنظیم کنید: مورد دیگری که باید برای نحوه استفاده از ماسک تنفسی در نظر داشته باشید، تنظیم گیره بینی است . پس از اینکه ماسک به خوبی روی صورت شما قرار گرفت، از انگشت شصت و اشاره استفاده کنید، تا ماسک روی تیغه بینیتان حسابی محکم شود .
 ماسک را امتحان کنید: در مرحله آخر، چند مرتبه داخل ماسک نفس عمیق بکشید . و پروتکل تصویر شماره 2 را با دستان تمیز اجرا کنید. مطمئن شوید که هوا از جداره ماسک نشت نکند. با آرامش نفس بکشید .

 روش صحیح برداشتن ماسک تنفسی

مسئله مهمی که باید به آن توجه شود، دقت هنگام برداشتن ماسک است .
به طور کلی، توصیه میکنیم، این 4 مرحله را برای برداشتن ماسک تنفسی انجام دهید .
 دستهایتان را بشویید: بسته به کاری که قبل از برداشتن ماسک با دستهایتان انجام می دهید، ممکن است لازم باشد آنها را با آب و صابون یا الکل بشویید . اگر دستکش دارید، قبل از برداشتن ماسک، آنها را از دست هایتان در بیاورید .
با دقت ماسک را بردارید: برای برداشتن ماسک از گوشه ها، بندها یا کش آن استفاده کنید . برای از بین بردن ماسک آن را از پشت جدا کنید (جلوی ماسک را لمس نکنید) و بلافاصله در سطل دربسته بیندازید. در این مرحله، قسمت جلویی و فیلتر
ماسک میتواند موجب انتقال آلودگی به شما شود .
 ماسک را دور بیاندازید: ماسک تنفسی عموما وسیله ای یکبار مصرف است . پس از استفاده از آن در محیط های آلوده، باید آن را داخل سطل زباله بیاندازید .
دوباره دست هایتان را بشویید: پس از آن دستهایتان را یکبار دیگر بشویید . با اینکار مطمئن میشوید که بعد از برداشتن ماسک، هیچ آلودگی بر دستان شما باقی نماند .

 کارکنان مراقبت های بهداشتی باید:

1 . هنگام ورود به اتاقی که بیماران مظنون یا تأیید به عفونت بستری شده است و همچنین هنگام انجام هر نوع مراقبت بهداشتی که به یک فرد مشکوک یا مبتلا به عفونت ارائه می شود، ماسک مناسب بپوشند.
2 . هنگام انجام اقدامات زیر کارمندان مراقبت های بهداشتی می بایست حداقل از یک دستگاه (رسپیراتور)تنفس ذرات (ماسک فیلتر دار) استفاده کنند:
– لوله گذاری داخل تراشه یا انتوباسیون
– احیا قلبی – ریوی
– برونکوسکوپی
این رسپیراتور ها (ماسک های فیلتردار) باید یکی از استانداردهای زیر را داشته باشند:
US National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH)-certified N95
European Union (EU) standard FFP2
3 . یا معادل دو استاندارد فوق یا سازمان استاندارد ایران
به طور کلی ماسکهای معرفی شده می بایست به طور کامل و مداوم در کل مدت زمانی که فرد در محیط آلوده حضور دارد استفاده شوند. ضمنا تاکید میگردد کلیه ماسکهای مورد استفاده یکبار مصرف باشند.
پیشنهاد میشود جهت پیشگیری از ابتلا به کووید- 19 افراد زیر از ماسک های N95 یا FFP2 یا معادل آن استفاده نمایند:
– پرسنل درمانی در اورژانس و بخشهای مربوط به مراقبتهای ویژه تنفسی بیماران مشکوک یا مبتلا به کرونا
ویروس.

– پرسنل بهداشتی در مراکز بهداشتی -درمانی، فرودگاه و پایانه های مرزی که مسئول شناسایی و مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا ویروس هستند.
–  پرسنل انتظامی و غیر انتظامی چک کننده پاسنپورت و عبور و مرور ترددکنندگان در فرودگاه و پایانه های مرزی.
نکته : کلیه ماسکهای N95 و FFP2 به صورت سوپاپدار نیز در بازار موجود است که سوپاپ موجود روی ماسک صرفا جهت خروج هوای بازدمی میباشد و نقش فیلتر را ندارد.
نکته: در صورت عدم وجود ماسک های ذکر شده در این راهنما در بازار می توان از ماسک های کتانی و یا پارچهای با ضریب اطمینان پایین تر استفاده نمود.